Social media hoeft niet te zijn wat het is geworden. Social media bestaat nog niet zo heel lang. Groei brengt pijn met zich mee, en we moeten aannames in twijfel blijven trekken en deze nieuwe media tot nieuwe grenzen drijven. Mijn eerste bericht hier op de Snapchat-blog, stelde, toepasselijk genoeg, de veronderstelde voortbestaan van inhoud op sociale media ter discussie. Permanente inhoud is slechts één optie, een keuze met verstrekkende gevolgen, en dat is niet nodig. Ik wil hier graag een belangrijk gevolg van permanentie bespreken: het profiel op social media.
Het bekende socialmediaprofiel is die verzameling informatie over jou en/of is door jou samengesteld, meestal samen met andere mensen waarmee je bent verbonden. Profielen structureren identiteit op min of meer beperkende manieren: beleid met betrekking tot echte namen, lijsten met informatie over onze voorkeuren, een uitvoerig verleden en huidige activiteiten omvatten allemaal een zeer gestructureerde reeks vakken om jezelf in te plaatsen. Verder, naarmate onze gedocumenteerde geschiedenis groeit, groeit het profiel zowel in letterlijke grootte als in gewicht dat leunt op onze geest en ons gedrag.
Het socialmediaprofiel probeert ons ervan te overtuigen dat het leven, in al zijn kortstondigheid, ook zijn simulatie moet zijn. De kortstondige stroom van geleefde ervaring wordt verdeeld in een verzameling afzonderlijke, discrete objecten die in de profielcontainers worden geschoven. De logica van het profiel is dat het leven moet worden vastgelegd, bewaard en achter glas moet worden gelegd. Het vraagt ons om verzamelaars van ons leven te zijn, om een museum over onszelf te creëren. Momenten worden afgebroken, in een hokje geplaatst, gekwantificeerd en gerangschikt. Permanente social media zijn gebaseerd op dergelijke profielen, die elk min of meer beperkend zijn en alles in hokjes plaatsen. Het heroverwegen van blijvendheid betekent het heroverwegen van dit soort socialmediaprofielen, en het introduceert de mogelijkheid dat een profiel niet als een collectie wordt gezien die achter glas wordt bewaard, maar als iets wat levendiger is, vloeiender en altijd veranderend.
***
Identiteit in categorieën op social media plaatsen is niet alleen maar slecht en mijn doel hier is niet om te beweren dat ze moeten verdwijnen, maar eerder te vragen of ze opnieuw kunnen worden bedacht. Misschien kunnen ze alleen een optie worden en zouden misschien niet de standaard moeten zijn? Kunnen social media worden gecreëerd die ons niet vragen om onszelf in zoveel mogelijk identiteitshokjes te plaatsen, aangezien de mens en de identiteit zelf fundamenteel veranderlijk zijn en voortdurend ontwikkelen?
Om dit te bereiken: laten we eens nadenken over dat gemeenschappelijke, en duidelijk moderne, culturele truïsme in kinderverhalen, zelfhulpboeken, en alledaagse adviezen die ons vragen om eerlijk te zijn tegen onszelf. We moeten die echte, authentieke versie van wie we zijn ontdekken en trouw blijven. Het kan vaak een goed advies zijn, maar als je net zo ineenkromp van het lezen van het woord 'authentiek' als ik deed toen ik het typte, dan weet je al dat advies weinig ruimte kan laten voor iets anders dan het hebben van slechts één zelf, ongeacht de tijd en plaats, en loopt als zodanig het risico verandering te ontmoedigen. We kunnen ook nog een in een andere richting denken: een richting die identiteit begrijpt als iets wat nooit gestold is en altijd in beweging is. In plaats van een enkele, onveranderlijke zelf zouden we een ‘veranderlijke zelf’ moeten overwegen.
Ik weet dat dit abstract is en we zullen dit filosofische debat niet op een blog gaan bespreken, maar het internet heeft een interessante rol gespeeld in deze spanning tussen identiteitsconsistentie en verandering. Het verhaal is inmiddels wel bekend: het internet arriveerde, vol met mogelijkheden om opnieuw na te denken over wie we zijn door middel van geografische locatie, fysieke mogelijkheden en zaken als ras, geslacht, leeftijd en zelfs soort te overstijgen [dit was altijd slechts maar een fantasie]. De strip in de New Yorker maakte de bekende grap dat “op het internet niemand weet dat je een hond bent”. Het internet ging echter de mainstream en commerciële kant op. Het werd als normaal beschouwd en ergens gaandeweg werd spontane anonimiteit vervangen door een consistente identiteit. Nu iedereen weet dat je een hond bent, is het moeilijk om je als iets anders voor te doen.
Social media leggen een enorme nadruk op onze eigen identiteit. Het wordt constant vastgelegd, stapelt zich op, wordt opgeslagen en weer aan ons gepresenteerd in een altijd beschikbaar profiel van onszelf. Ja, identiteit kan een bron zijn van belang, betekenis, geschiedenis en plezier, maar tegenwoordig stapelt identiteit zich snel op, waardoor ons contact met onszelf exponentieel toeneemt. De profielfoto, de achtergrond, datgene wat je leuk vindt, wat je doet, wie je vrienden zijn. Dit alles leidt tot een nooit eindigende en altijd groeiende zelfbewaking die gepaard gaat met een gezonde dosis bekeken worden door anderen. Wanneer wie je bent (en dus ook wie je niet bent) steeds meer onderdeel wordt van het dagelijks leven, kan dit aan de ene kant 'zelfexpressie' zijn, en aan de andere kant 'zelfcontrole'.
Zelfexpressie, wanneer gebundeld in permanente hokjes voor verschillende categorieën (digitaal of op een andere manier), heeft het gevaar steeds beperkter en zelfbeperkend te worden. Zoals ik hierboven al heb vermeld, de druk om 'echt', authentiek en 'trouw aan jezelf' te zijn, kan dit enorme bewijs van iemands eigen zelf beperken en identiteitsverandering belemmeren. Ik maak me zorgen dat de huidige social media te vaak gebaseerd wordt op het idee (en ideaal) om een ware, onveranderende, stabiele zelf te hebben en daarom speelsheid en herziening niet toelaat. Het is gebouwd rond de logica van zeer gestructureerde kaders en categorieën, de meeste gekwantificeerd door elk facet van onze inhoud numeriek te rangschikken, en deze machine voor het vastleggen van gegevens in een rasterpatroon past eenvoudigweg niet goed bij de realiteit dat mensen vloeiend, veranderend en rommelig zijn, op zowel tragische als geweldige manieren.
***
Terwijl social media zich nog in de puberteit bevindt, moet het zich nog comfortabel gaan voelen hiermee. Daarmee verwijs ik niet specifiek naar jongeren, maar naar het soort verandering en groei dat ongeacht welke leeftijd gezond is. De standaardinstelling van gebruikers van social media om zichzelf constant vast te leggen en te laten zien, schaadt het onschatbare belang van het identiteitsspel. Anders gezegd: velen van ons verlangen naar social media die minder op een winkelcentrum lijken en meer op een park. Dit omdat het veel minder gestandaardiseerd, beperkt en gecontroleerd is. Ja, het park is een plek waar je misschien iets doms kunt doen. Knieën worden geschraapt. Maar fouten mogen niet volledig worden vermeden. Dit is wat de permanente vraag op social media domineert, wat leidt tot constante overbezorgdheid over wat er wordt gepost. Een gezonde correctie voor bestaande social media zou zijn om platforms te creëren die meer ruimte bieden om je te gedragen op een bepaalde manier zonder dat dat gedrag altijd bepaalt wie je bent en wat je kunt doen. Het idee van niet-bewaakte ruimtes voor expressie kan beangstigend zijn, maar een gebrek aan dergelijke ruimtes is veel zorgwekkender. *
Dominerende social media heeft tot dusverre een standpunt ingenomen, naar mijn mening een radicaal standpunt, voor een versie van identiteit die sterk gecategoriseerd en alomtegenwoordig is, eentje die een ideaal afdwingt van een unieke, stabiele identiteit die we voortdurend zullen moeten confronteren. Het is een filosofie die niet de echte rommeligheid en vloeibaarheid van het zelf weergeeft, de groei niet viert en vooral slecht is voor degenen die het meest kwetsbaar zijn op sociaal vlak. Ik vraag me af hoe we social media kunnen ontwikkelen die niet altijd onze eigen relatie met onszelf versterken door middel van identiteitskaders. Ik denk dat het hebben van tijdelijke social media een nieuwe manier biedt om het social-mediaprofiel te begrijpen. Eén profiel dat niet bestaat uit leven dat in bevroren, meetbare stukjes is gehakt, maar in plaats daarvan iets meer vloeiend, veranderlijk en levend is.
* Opmerking: het idee dat een persoon een enkele, stabiele, ware of authentieke identiteit moet hebben, is het moeilijkst voor degenen die kwetsbaarder zijn op sociaal gebied. Het hebben van slechts één onveranderlijke identiteit lijkt misschien niet zo problematisch als je niet regelmatig wordt gestigmatiseerd en bestraft om wie je bent. Er moet echter veel meer erkenning komen, zodat mensen op een prettige manier in een beschermde omgeving met hun identiteit kunnen spelen en dit niet meteen op naar voren hoeft te worden gebracht als vastgestelde status, omdat de mogelijke gevolgen groter zijn. Ras, klasse, geslacht, seksualiteit, bekwaamheid, leeftijd en alle andere verschillende raakvlakken waar macht en kwetsbaarheid bij elkaar komen, moeten deel uitmaken van de discussies over hoe social media worden ontwikkeld, gebruikt en verbeterd.