Wat we tegenwoordig vaak horen over social media, is dat het constant maken van foto's betekent dat je niet 'in het moment leeft'. We zouden onze telefoons moeten wegleggen en het leven echt ervaren in plaats van ons druk te maken over het vastleggen ervan. Deze gedachtegang gaat er onterecht vanuit dat vastleggen en ervaren tegenpolen zijn, een conceptueel overblijfsel van hoe we ooit dachten over fotografie, als een vorm van kunst, als inhoud. Dat is tegenwoordig helemaal anders: fotografie is niet het vastleggen van een object, maar het delen van ervaringen. Niet alle social media zijn echter hetzelfde en ik denk dat we een goed onderscheid kunnen maken tussen de sociale platformen, namelijk de platformen die echt een sociaal medium zijn en de platformen die puur over communicatie gaan.
Onderzoeker Sherry Turkle besprak dit onlangs in een opiniestuk in de New York Times. Ze beschreef hoe de beroemde Aziz Ansari zijn fans groette op straat. Ze willen allemaal op de foto met hem, als een gedocumenteerd bewijsstuk. Maar in plaats daarvan wil hij met ze in gesprek gaan over zijn werk, waardoor vele fans ontevreden zijn. Deze ontmoeting wil Turkle als voorbeeld gebruiken om te laten zien hoe social media in het algemeen werken. Dit is, in mijn ogen, een aanzienlijk misverstand en staat los van hoe mensen tegenwoordig social media gebruiken. Het ontmoeten van een beroemdheid is dat speciale moment waarvan je misschien een bewijs wilt. Een gesprek aangaan is inderdaad misschien wel leuk, maar met een beroemdheid zal het een eenzijdige aangelegenheid zijn. Ze zullen jou later waarschijnlijk niet herinneren of het gesprek gaande willen houden op een later tijdstip. Het is niet juist om alledaagse socialiteit online te vergelijken met het ontmoeten van een beroemdheid, zoals Turkle doet. Het ontmoeten van Ansari kan zeker een situatie zijn waarin sommigen meer verlangen naar een foto dan naar een gesprek. Maar de dagelijkse digitaal gemedieerde sociale interactie gaat vaak minder over het media-object zelf, en is eerder gecentreerd in een wederzijdse dialoog. Dit is iets wat andere sociale diensten kunnen aanmoedigen of uitsluiten, afhankelijk van hoe ze zijn ontworpen.
De manier om fotografie te begrijpen zoals deze wordt gebruikt op sociale platforms is niet door dit te vergelijken met de traditionele fotografie. Die gaat namelijk over het creëren van een kunstobject. In plaats daarvan moet je het zien als communicatie van de ervaring zelf. Het gaat niet om het creëren van nieuwe media, het gaat om het creëren van nieuwe perspectieven; jouw mening en jouw ervaring in het nu. Het verstuiven van de kortstondige stroom van geleefde werkelijkheid in overdraagbare objecten is het einde van de traditionele foto, maar is slechts het startpunt van de sociale Snap. Omdat het zo gemakkelijk is geworden om foto's te maken, is hun bestaan enkel als objecten niet speciaal of interessant. Zie ze als een communicatiemiddel; een visueel gesprek dat meer taalkundig dan officieel artistiek is. Als zodanig moet sociale fotografie niet worden opgevat als een verwijdering van het moment of gesprek, maar als een diepe sociale onderdompeling.
Turkle richt zich in haar analyse op selfies — die foto's die je van jezelf maakt — dat we de ervaring van het moment inruilen voor het vastleggen ervan. Maar als je selfies niet ziet als een overvloed aan zelfportretten, maar als het delen van ervaringen, een manier om te communiceren: dit is wie ik ben, ik was hier, ik voelde me zo. De gemeenschappelijkheid van selfies is helemaal niet verrassend of anti-sociaal. Selfies leggen meestal niet de uitzonderlijk zeldzame gebeurtenissen met beroemde mensen vast, maar precies het tegenovergestelde: de alledaagse momenten die het weefsel van het leven in al zijn verscheidenheid samenbrengen. Een perfect ingelijste en perfect belichte foto van het strand zorgt ervoor dat een goed kunstobject een behoorlijk saaie taaluiting kan zijn, omdat diezelfde foto zich vermenigvuldigt in social feeds en er ongeveer hetzelfde uitzien. In plaats daarvan is de selfie het beeld dat uniek is voor jou, niemand anders kan jouw selfie maken. Het is je eigen afbeelding die geldt als jouw stem, en is daarom bijzonder intiem en expressief. Het is intens in het moment en dat is precies waarom we ze willen delen en bekijken.
***
Door dit voorbeeld van het moderne delen van foto's wordt hier onderscheid gemaakt tussen sociale diensten die vooral gefixeerd zijn op inhoud versus communicatie. Alle social media omvatten natuurlijk beide, maar niet alle media richten zich in gelijke mate op beide.
De hedendaagse sociale diensten zijn zeer begaan met het media-object, een uniek stukje ervaring dat uit elkaar wordt getrokken, discreet wordt gemaakt, in een profiel of stream wordt geplaatst en met behulp van allerlei statistieken kan worden gekwantificeerd hoeveel mensen het waarderen. Simpeler gezegd, dominante social media organiseren hun sites en jouw ervaring rond deze media-objecten, of het nu gaat om foto's, video's, stukjes tekst, check-ins, enzovoorts. Ze zijn de fundamentele eenheid van ervaring waarop je kunt klikken, reageren en delen. Er wordt een foto gepost en het gesprek vindt ernaast op het scherm plaats.
Als alternatief is een belangrijk onderdeel van kortstondige social media — gewaardeerd door de gebruikers, maar nog niet onderzocht en opgenomen in de meeste analyses — dat het deze fundamentele eenheid van de organisatie verwerpt. Er worden geen reacties weergegeven op een Snap, geen harten of likes. De kortstondigheid van de communicatie gebeurt door middel van foto's in plaats van alles eromheen.
Dat media-object, bijvoorbeeld een foto, is het doel van dominante social media, maar slechts het middel voor diensten die kortstondig zijn, het mediaobject laten vervagen en het wegwerpbaar maken van datgene waar andere diensten op gebouwd zijn. Net als bij de zich uitbreidende selfies, is het eigenlijke object dat gefotografeerd wordt eerder een bijproduct van communicatie dan de focus ervan.
Door het belang van het media-object te verminderen, door het verwijderbaar te maken, wordt de nadruk gelegd op de communicatie zelf. Dit verklaart de intimiteit van een Snap ten opzichte van een statische afbeelding die op een andere site wordt gedeeld. Andere diensten, zelfs hun componenten voor het sturen van directe berichten, worden georganiseerd door en rond permanente media-objecten. Dit is de op media gebaseerde socialiteit die de social media zijn naam geeft.
Een afbeelding wordt gedeeltelijk een foto, omdat het randen heeft. Het kader maakt de foto. Het is veelzeggend dat een Snap meestal niet-ingelijst is of op een volledig scherm verschijnt. Het is meer een moment dan een kunstobject. Minder dan het delen van ervaringstrofeeën en hopen dat er communicatie om hen heen gebeurt, laat een kortstondig netwerk de kunstobjecten vervagen ten gunste van de focus op de momenten, de ervaring, de communicatie; meer social dan media, socialer dan netwerk.
Misschien is de reden dat de meeste van onze dominante social media gefixeerd zijn op inhoud, op media-objecten, omdat de inhoud kan worden opgeslagen. Socialiteit wordt behandeld als informatie die kan worden geïndexeerd, zoals zoekmachines dat doen op het web. Foto's en de rest worden vastgelegd, bewaard, georganiseerd in profielen die moeten worden beoordeeld, bijgehouden en gerangschikt. Het was logisch, dat is grotendeels waarvoor mensen desktopcomputers gebruikten. Misschien was het de opkomst van de mobiele telefoon, waardoor mensen minder op zoek zijn naar informatie en meer communiceren, die dit aan het licht bracht als een gebrekkig model voor het organiseren van alles wat sociaal is. Ik sluit af met een zeer speculatieve opmerking, maar het is nu tijd om de socialiteit die zo fundamenteel op media-objecten is gebaseerd, te heroverwegen.
Men kan nog steeds de aantrekkingskracht van het media-object begrijpen en waarom we die mooie momenten binnen een kader blijven produceren en consumeren. De band die je ziet spelen op hun meest intense momenten, de zonsondergang, de familiebijeenkomst, een beroemde cabaretier ontmoeten: er is zeker een plek voor die belangrijke foto, welke permanent opgeslagen wordt. Zoals ik vaak betoog, werken kortstondige en permanente social media samen in plaats van dat ze elkaar tegenwerken. Zelfs Snaps worden vaak tot geweldige kunstobjecten omgetoverd.
Maar hoe eenvoudig het ook is om het belang van die speciale momenten in te zien, het is net zo gemakkelijk om de ogenschijnlijk banale momenten daartussenin te onderschatten. Degenen die de sociale wereld bestuderen, waarderen de complexiteit van het schijnbaar triviale. Wat vaak worden beschouwd als de saaie, alledaagse delen van het dagelijks leven, zijn in plaats daarvan van groot belang. Kleine sociale verzorgingen vormen de texturen van ons leven: hallo zeggen, glimlachen, elkaar accepteren, onze gezichten, onze dingen en onze stemmingen van goed tot slecht. Permanente social media hebben het moeilijk om deze belangrijke trivialiteiten op een comfortabele manier vast te leggen. En dit is precies waar kortstondige social media in uitblinkt; gebouwd voor alledaagse communicatie in zijn vluchtige, vaak leuke, altijd belangrijke aard. Door het sociale leven niet te beschouwen als het vastleggen van momenten als trofeeën, zijn kortstondige sociale media bekender. Het benadrukt de alledaagse socialiteit, en dat is allesbehalve triviaal.