ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਕੋਲ ਸਮੇਂ ਨੂੰ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਅਤੇ ਹੈਰਾਨ ਕਰਨ ਦਾ ਤਰੀਕਾ ਹੈ।
ਸੰਚਾਰ ਤਕਨਾਲੋਜੀਆਂ ਬੋਲਣ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਲਿਖਣ ਤੋਂ ਅਵਾਜ਼ ਦੀ ਰਿਕਾਰਡਿੰਗ ਤੱਕ ਦੀ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਨੂੰ ਅਸਥਾਈ ਸਮੇਂ ਲਈ ਰੁਕਾਵਟ ਪਾਉਂਦੇ ਹਨ, ਭੂਤ, ਵਰਤਮਾਨ ਅਤੇ ਭਵਿੱਖ ਨੂੰ ਅਲੱਗ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਅਨੁਮਾਨਿਤ ਨਾ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਤਰੀਕਿਆਂ ਨਾਲ ਮਿਸ਼ਰਣ ਕਰਕੇ। ਇਹ ਪਦਾਰਥਵਾਦ ਅਨੁਸਰਣ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਦੇ ਪੱਖ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਹੈ- ਜਾਂ ਸਿਰਫ ਉਹ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਮੇਰੀ ਦਿਲਚਸਪੀ ਹੈ। ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ, ਇਹ ਤੱਥ ਕਿ ਹੁਣ ਤੱਕ ਬਣੇ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਦੀ ਇੱਕ ਖ਼ਾਸ, ਅਤੇ ਅਜੀਬ, ਸਮੇਂ ਦਾ ਰੁਝਾਨ: ਸਦਾ ਲਈ ਹਰ ਚੀਜ਼ ਨੂੰ ਰਿਕਾਰਡ ਕਰਨ ਦੀ ਇੱਕ ਮੰਨੀ ਹੋਈ ਅਟੱਲਤਾ।
ਸਾਡੀਆਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਨਿਜੀ ਸਮਝਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਖੋਜ, ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਇਹ ਮੰਨਦਾ ਹੈ ਕਿ ਅਸੀਂ ਜੋ ਵੀ ਔਨਲਾਈਨ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ਉਹ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸੰਭਾਵਤ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸਥਾਈ ਹੈ। ਅੱਜ ਪੋਸਟ ਕੀਤੀ ਗਈ ਫ਼ੋਟੋ ਲਗਭਗ ਕੱਲ੍ਹ ਤੱਕ ਰਹੇਗੀ। ਕਈ ਵਾਰ ਇਹ ਇੱਕ ਸੰਤੁਸ਼ਟੀਜਨਕ ਸੋਚ ਹੁੰਦੀ ਹੈ: ਕਿ ਅਸੀਂ ਇੱਕ ਦਿਨ ਇਸ ਪਲ ਨੂੰ ਪਿਆਰ ਨਾਲ ਵੇਖ ਸਕਦੇ ਹਾਂ। ਕਈ ਵਾਰ ਇਹ ਭਿਆਨਕ ਧਾਰਣਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਜੋ ਕੁਝ ਅਸੀਂ ਹੁਣ ਕਰ ਰਹੇ ਹਾਂ ਉਹ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਸਾਨੂੰ ਤੰਗ-ਪਰੇਸ਼ਾਨ ਕਰਨ ਲਈ ਵਾਪਸ ਆ ਜਾਵੇਗਾ। ਜਦੋਂ ਕਿ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਦੀ ਸਮੱਗਰੀ ਨੂੰ ਮਿਟਾਉਣ ਬਾਰੇ ਕੁੱਝ ਖੋਜ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ - ਉਦਾਹਰਨ ਲਈ ਡੈਨਾਹ ਬੁਆਏਡ ਦਾ "white-walling" 'ਤੇ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਕੰਮ, ਜਿੱਥੇ ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਸਮੇਂ - ਸਮੇਂ 'ਤੇ ਆਪਣੀ ਸਮੱਗਰੀ ਨੁੰ ਮਿਟਾਉਂਦੇ ਹਨ - ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਬਾਰੇ ਸਾਡੀ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਸਮਝ ਇਹ ਮੰਨਦੀ ਹੈ ਕਿ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਸਮੱਗਰੀ ਸਥਾਈ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਉਦਾਹਰਨ ਦੇ ਲਈ, ਰੌਬ ਹੌਰਨਿੰਗ ਸਹੀ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਦੱਸਦਾ ਹੈ, ਕਿ "ਸਵੈ" ਡੇਟਾ ਅਤੇ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਦਸਤਾਵੇਜ਼, ਬਹਿਸ ਕਰਨ ਦੇ ਨਾਲ ਮਿਲ ਕੇ ਵੱਧ ਰਿਹਾ ਹੈ।
ਸਰਬ ਵਿਆਪੀ ਨਿਗਰਾਨੀ ਇੱਥੋਂ ਹੀ ਅਧੀਨਗੀਕਰਨ ਬਾਰੇ ਬੁਨਿਆਦੀ ਤੱਥ ਹੋਵੇਗੀ। ਇੱਥੇ ਸਵੈ ਦੀ ਕੋਈ ਭਾਵਨਾ ਨਹੀਂ ਹੋਵੇਗੀ ਕਿ ਕਿਸਨੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਕਿਵੇਂ ਰਿਕਾਰਡ ਕੀਤਾ ਹੈ ਜਾਂ ਇਸ ਨੂੰ ਰਿਕਾਰਡ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇਗਾ, ਇਹ ਕਿਵੇਂ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਔਨਲਾਈਨ ਖੋਜਾਂ ਦੇ ਇੱਕ ਕਲਾਤਮਕ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਸਾਹਮਣੇ ਆਵੇਗਾ।
“ਰਿਕਾਰਡ ਕੀਤੇ” ਅਤੇ “ਕਲਾਤਮਕ” ਨਿਸ਼ਚਤ ਤੌਰ 'ਤੇ ਹੁਣ ਢੁਕਵੇਂ ਸ਼ਬਦ ਹਨ, ਪੁਰਾਣੇ ਨੂੰ ਮੰਨਦੇ ਹੋਏ। ਪਰ ਕੀ ਰਿਕਾਰਡਿੰਗ ਨੂੰ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਅਟੱਲ ਭਵਿੱਖ ਦੇ ਕਲਾਮਈ ਲੇਖ ਵਜੋਂ ਵੇਖਣ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ? ਕੀ ਸਾਨੂੰ ਇਹ ਮੰਨਦੇ ਰਹਿਣ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ ਕਿ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਸਮੱਕਗਰੀ ਨੂੰ ਸਦਾ ਰੱਖਣ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ? ਮੈਂ ਇਸ ਬਾਰੇ ਉਤਸੁਕ ਹਾਂ ਕਿ ਪਛਾਣ ਦਾ ਕੀ ਹੋਵੇਗਾ ਜੇ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਘੱਟ ਸਥਾਈ ਰਿਕਾਰਡਿੰਗਾਂ 'ਤੇ ਜ਼ੋਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਦੀ ਬਜਾਏ ਕੁਝ ਹੋਰ ਅਸਥਾਈ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਇੱਕ ਨਿਰੰਤਰ "ਕਲਾਤਮਕਤਾ" ਵਜੋਂ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨਾਲ ਘੱਟ ਸੰਬੰਧਤ ਪਛਾਣ ਹੋਵੇਗੀ, ਇੱਕ ਸੰਭਾਵਿਤ ਭਵਿੱਖ ਦੇ ਅਤੀਤ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਵਰਤਮਾਨ ਦੀ ਇੱਕ ਘੱਟ ਪੁਰਾਣੀ ਸਮਝ ਅਤੇ ਇਸਦੀ ਬਜਾਏ ਇੱਕ ਵਰਤਮਾਨ ਨੂੰ ਕੁਝ ਹੋਰ ਵਰਤਮਾਨ ਵਜੋਂ ਸਮਝਣਾ।
ਸਧਾਰਨ ਤੌਰ 'ਤੇ, ਜੇ ਅਸੀਂ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਦੀ ਸਥਾਈ ਟਿਕਾਊਪੁਣੇ ਦੇ ਪੂਰੇ ਖ਼ਿਆਲ 'ਤੇ ਦੁਬਾਰਾ ਵਿਚਾਰ ਕਰੀਏ? ਕੀ ਹੋਵੇਗਾ ਜੇ ਇਸ ਦੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਵਿੱਚ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ, ਡਿਜ਼ਾਇਨ ਦੁਆਰਾ ਅਸਥਾਈਤਾ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਤ ਕਰਦਿਆਂ ਸਮੇਂ ਪ੍ਰਤੀ ਵੱਖਰੇ ਢੰਗ ਨਾਲ ਅਨੁਕੂਲ ਹੁੰਦਾ? ਵੱਖੋ ਵੱਖਰੀਆਂ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਸਾਈਟਾਂ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਿਖਾਈ ਦੇਣਗੀਆਂ ਜੇ ਅਸਥਾਈਪਣ ਪੂਰਵ-ਨਿਰਧਾਰਤ ਹੋਵੇ ਅਤੇ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਸਭ ਤੋਂ ਜ਼ਰੂਰੀ ਇੱਕ ਵਿਕਲਪ?
ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਵਿੱਚ ਵਧੇਰੇ ਸੰਖੇਪ ਦੀ ਮਹੱਤਤਾ ਨੂੰ ਨਜਰਅੰਦਾਜ ਕਰਨਾ ਅਸਾਨ ਹੈ। ਪਰ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਨੂੰ ਹੋਰ ਵਧੇਰੇ ਅਸਥਾਈ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਸਾਡੇ ਸੰਬੰਧਾਂ ਨੂੰ ਔਨਲਾਈਨ ਦਿਖਣਯੋਗਤਾ, ਡੇਟਾ ਪਰਦੇਦਾਰੀ, ਸਮੱਗਰੀ ਦੀ ਮਲਕੀਅਤ, "ਭੁੱਲਣ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰ" ਨਾਲ ਬਦਲਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਸਮਾਜਕ ਕਲੰਕ, ਸ਼ਰਮ, ਅਤੇ ਖੁਦ ਦੀ ਕਾਰਜਸ਼ੀਲਤਾ ਨੂੰ ਬਦਲਦਾ ਹੈ।
‘ਭੁੱਲਣ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰ’ ਤੋਂ ਪਰੇ, ਯਾਦ ਰੱਖਣ ਦੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਦੇ ਸੰਭਾਵਤ ਰਹਿਣ ਬਾਰੇ ਕੀ ਵਿਚਾਰ ਹੈ?
***
ਅਸੀਂ ਸੋਚਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਹਾਈ ਸਕੂਲ ਦੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਦਾ ਨਾਮ ਖੋਜ ਨਤੀਜਿਆਂ ਵਿੱਚ ਹੇਠਾਂ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਕਿਵੇਂ ਦਿਖਾਈ ਦੇਵੇਗਾ, ਜਾਂ ਕਿਵੇਂ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਅਹੁਦੇ ਦੇ ਉਮੀਦਵਾਰ ਆਪਣੀਆਂ ਪੁਰਾਣੀਆਂ ਔਨਲਾਈਨ ਪ੍ਰੋਫਾਈਲਾਂ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਦੌੜਣਗੇ। ਅਸਲ ਵਿੱਚ, ਉਹ ਸਾਂਝਾ ਐਲਾਨ ਕਿ, "ਮੈਨੂੰ ਬਹੁਤ ਖੁਸ਼ੀ ਹੈ ਕਿ ਜਦੋਂ ਮੈਂ ਛੋਟਾ ਹੁੰਦਾ ਸੀ ਤਾਂ ਮੇਰੇ ਕੋਲ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਨਹੀਂ ਸੀ!" ਆਖਰਕਾਰ ਇਹ ਦੱਸਣ ਦਾ ਇੱਕ ਤਰੀਕਾ ਹੈ ਕਿ ਭਵਿੱਖ ਵਿੱਚ ਖੁਦਾਈ ਕਰਨ ਵੇਲੇ ਸਾਡੀ ਵਰਤਮਾਨ ਸਮੱਸਿਆ ਕਿੰਨੀ ਵੱਡੀ ਹੋਵੇਗੀ। ਸੰਦੇਸ਼ ਅਕਸਰ ਇਹ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸਾਨੂੰ ਉਸ ਗੱਲ ਬਾਰੇ ਸ਼ਰਮਿੰਦਾ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿ ਅਸੀਂ ਕੀ ਕਰ ਰਹੇ ਹਾਂ, ਅਤੇ ਜੋ ਅਸੀਂ ਹੁਣ ਕਰ ਰਹੇ ਹਾਂ ਉਹ ਭਵਿੱਖ ਵਿੱਚ ਬਦਨਾਮੀ ਕਰੇਗਾ।
ਸਥਾਈ ਮੀਡੀਆ ਕਿੰਨ੍ਹਾ ਨੁਕਸਾਨ ਲਿਆ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਉਸ ਨੂੰ ਪਛਾਣਨਾ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ-ਅਤੇ ਇਹ ਨੁਕਸਾਨ ਬਰਾਬਰ ਵੰਡਿਆ ਨਹੀਂ ਗਿਆ ਹੈ। ਗੈਰ-ਸਧਾਰਨ ਪਛਾਣ ਵਾਲੇ ਲੋਕ ਜਾਂ ਜੋ ਸਮਾਜਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਕਮਜ਼ੋਰ ਹਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪਿਛਲੇ ਅੰਕੜਿਆਂ ਦੇ ਸ਼ਰਮਨਾਕ ਅਤੇ ਕਲੰਕ ਦੇ ਕਾਰਨ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਸੰਭਾਵਿਤ ਨੁਕਸਾਨਾਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨ ਦੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸੰਭਾਵਨਾ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਕੰਪਨੀਆਂ ਪਰਦੇਦਾਰੀ ਸੰਬੰਧੀ ਗ਼ਲਤੀਆਂ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ ਤਾਂ ਅਕਸਰ ਸਿੱਧੇ-ਸਾਧੇ, ਭੋਲੇ-ਭਾਲੇ ਲੋਕ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸਭ ਤੋਂ ਭਾਰੀ ਹਰਜਾਨੇ ਭਰਨੇ ਪੈਂਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਕਰਕੇ ਹੀ ਭੁੱਲਣ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰ ਵਰਗੀਆਂ ਕਾਰਵਾਈਆਂ ਇੰਨੀਆਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ।
ਹਾਲਾਂਕਿ, ਇੱਥੇ ਇੱਕ ਤਣਾਅ ਭਰੀ ਗੱਲ ਹੈ: ਸਾਨੂੰ ਸਾਵਧਾਨ ਰਹਿਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸ਼ਰਮ ਤੋਂ ਆਪਣੇ ਅਤੀਤ ਨੂੰ ਛੁਪਾਉਣ ਦਾ ਪ੍ਰਚਾਰ ਕਰਨ ਵਜੋਂ ਅਸਥਾਈ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਦੇ ਸੰਭਾਵਿਤ ਲਾਭਾਂ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਨਾ ਕਰੋ। ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਮੈਂ ਪਹਿਲਾਂ ਵੀ ਬਹਿਸ ਕੀਤੀ ਹੈ,
ਜਦੋਂ ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ ਖੁਦ ਦੇ ਸ਼ਰਮਨਾਕ ਅਤੀਤ ਦੇ ਰਿਕਾਰਡ ਨਾ ਹੋਣ ਦੀ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਾ ਕਰਦੇ ਹਾਂ, ਅਸੀਂ ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਸਮੇਂ ਦੇ ਨਾਲ ਕਿਵੇਂ ਬਦਲੇ ਹਾਂ ਦਾ ਇੱਕ ਦਸਤਾਵੇਜ਼, ਤਾਂ ਅਸੀਂ ਸਮਾਨ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਨਿਪੁੰਨਤਾ, ਨਿਯਮਬੱਧਤਾ ਅਤੇ ਅਪਰਿਵਰਤਿਨਸ਼ੀਲ ਵਿਵਹਾਰ ਦੀ ਉਮੀਦ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਨਿਯਮ ਦਾ ਜਸ਼ਨ ਮਨਾ ਰਹੇ ਹਾਂ। ਕੀ ਹੋਵੇਗਾ ਜੇਕਰ ਵਧੇਰੇ ਲੋਕ ਆਪਣੇ ਅਤੀਤ ਦੀ ਪਛਾਣ ਨੂੰ ਲੰਮੇ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਬਰਕਰਾਰ ਰੱਖਦੇ ਹਨ? ਅਸੀਂ ਪਛਾਣ ਦੀ ਇਕਸਾਰਤਾ ਦੇ ਨਿਯਮ ਨੂੰ ਨਸ਼ਟ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ, ਅਜਿਹਾ ਨਿਯਮ ਜੋ ਕਿਸੇ ਵੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕਿਸੇ ਲਈ ਨਹੀਂ ਰਹਿੰਦਾ ਅਤੇ ਖੁਦ ਲਈ ਪਰਿਵਰਤਿਤ ਹੁੰਦਾ ਅਤੇ ਵਿਕਸਿਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਸ਼ਾਇਦ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਦੀ ਪ੍ਰਸਿੱਧੀ ਵਧੇਰੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ਸੱਚਾਈ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨ ਲਈ ਮਜ਼ਬੂਰ ਕਰੇਗੀ ਕਿ ਪਛਾਣ ਨਿਰਦੋਸ਼ ਨਿਰੰਤਰ ਨਹੀਂ ਹੈ ਅਤੇ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦੀ।
ਕਿਸੇ ਦੇ ਅਤੀਤ ਤੋਂ ਓਹਲੇ ਹੋਣ ਬਾਰੇ ਡੇਟਾ ਤਿਆਰ ਕਰਨਾ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਥੋੜ੍ਹੀ ਜਿਹੀ ਡਿਜੀਟਲ ਗੰਦਗੀ ਦੇ ਕਲੰਕ ਨੂੰ ਹੋਰ ਅੱਗੇ ਵਧਾ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਉਸ ਇਨਸਾਨ ਅਤੇ ਬਦਲਦੇ ਹੋਏ ਨੂੰ ਥੋੜ੍ਸ਼ਹੀ ਸ਼ਰਮ ਆਉਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। ਸਾਡੇ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ੀ ਪਿਛੋਕੜਾਂ ਪ੍ਰਤੀ ਇੱਕ ਸਿਹਤਮੰਦ ਰਵੱਈਆ ਇਹ ਧਾਰਨ ਕਰਨਾ ਹੋਵੇਗਾ ਕਿ ਅਸੀਂ ਪਹਿਲਾਂ ਨਾਲੋਂ ਕਿੰਨੇ ਵੱਖਰੇ ਹਾਂ, ਭਾਵੇਂ ਅਰਥਪੂਰਨ ਗਲਤੀਆਂ ਹੋਣ। ਤਬਦੀਲੀ ਨੂੰ ਇੱਕ ਖ਼ਰਾਬੀ ਨਹੀਂ ਬਲਕਿ ਇੱਕ ਸਕਾਰਾਤਮਕ, ਵਿਕਾਸ ਦੇ ਸਬੂਤ ਵਜੋਂ ਵੇਖਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ; ਇੱਕ ਨੁਕਸ ਦੀ ਬਜਾਏ ਇੱਕ ਪਛਾਣ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ।
***
ਮੈਂ ਅਸਥਾਈ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਦਾ ਦੂਜਾ ਤਰੀਕਾ ਸੁਝਾਉਣਾ ਚਾਹਾਂਗਾ, ਪਿਛੋਕੜ ਤੋਂ ਲੁੱਕ ਕੇ ਨਹੀਂ ਬਲਕਿ ਵਰਤਮਾਨ ਨੂੰ ਗਲੇ ਲਗਾਉਣ ਦੇ ਤੌਰ 'ਤੇ। ਇਸ ਪਿਛਲੀ ਫਰਵਰੀ ਵਿੱਚ ਮੈਂ Snapchat ਨਵੀਂ ਪੁੱਛ-ਗਿੱਛ ਲਈ ਇੱਕ ਲੇਖ ਲਿਖਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਇਹ ਦਲੀਲ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਸੀ ਕਿ Snapchat ਵਰਗੀ ਇੱਕ ਚੀਜ਼ ਅਲਪਕਾਲਿਕ ਮੀਡੀਆ ਸਾਡੇ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਦੇ ਨਜ਼ਰੀਏ ਨੂੰ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਤੋਂ ਭਵਿੱਖ ਦੇ ਅਤੀਤਾਂ ਦੀ ਇੱਕ ਲੜੀ 'ਤੇ ਕੇਂਦ੍ਰਤ ਕਰਨ ਲਈ ਆਪਣੇ ਖੁਦ ਲਈ ਵਰਤਮਾਨ ਨੂੰ ਗਲੇ ਲਗਾਉਣ ਲਈ ਬਦਲਦਾ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਕਿ ਸਾਡੀ ਜਿੰਦਗੀ ਨੂੰ ਦਸਤਾਵੇਜਜ਼ੀ ਰੂਪ ਦੇਣਾ ਨਵੀਂ ਚੀਜ਼ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਕਿਸਮ ਅਤੇ ਡਿਗਰੀ ਇਹ ਹਨ: ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ, ਸਮਾਰਟਫ਼ੋਨ ਅਤੇ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ਾਂ ਦੀਆਂ ਸਾਡੀ ਬਾਕੀ ਫੈਲੀਆਂ ਤਕਨੀਕਾਂ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਮੌਜੂਦਾ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸੰਭਾਵਿਤ ਫ਼ੋਟੋ, GIF, ਵੀਡੀਓ, ਸਥਿਤੀ ਅੱਪਡੇਟ, ਪੁਰਾਲੇਖਬੱਧ ਕੀਤੇ ਜਾਣ ਲਈ ਹੋਣ ਦੀ ਚੈੱਕ-ਇਨ। ਅਤੇ, ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਗੱਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਸਾਡੇ ਅਲਪਜੀਵੀ ਜੀਵਨ ਲਈ ਇੱਕ ਹਾਜ਼ਰੀਨ ਮੁਹੱਈਆ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਅਤੇ ਦੂਜਿਆਂ ਨੂੰ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਕਰਨ ਦੀ ਸਾਡੀ ਇੱਛਾ ਲਈ ਕੁਝ ਹੱਦ ਤੱਕ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਹੈ।
ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਦੇ ਯੁੱਗ ਵਿੱਚ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ਾਂ ਦਾ ਇਹ ਸਭਿਆਚਾਰ ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ ਨਾਜ਼ੁਕ ਕੜੀ ਵਜੋਂ ਉਭਰਿਆ ਹੈ। ਕਿਉਂਕਿ ਅਸੀਂ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ 'ਤੇ ਜੋ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ਉਹ ਅਕਸਰ ਸਥਾਈ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਇਹ 'ਦਸਤਾਵੇਜ਼ੀ ਸੋਚ' ਭਾਵਨਾਤਮਕ ਨਿਗਾਹ ਬਣ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਨਕਲੀ-ਪੁਰਾਣੇ ਫ਼ੋਟੋ ਫ਼ਿਲਟਰ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਹਾਲ ਹੀ ਵਿੱਚ ਡਿਜ਼ੀਟਲ snapshots ਬਣਾਏ ਹਨ ਉਹ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਲੱਗਦੇ ਹਨ ਜਿਵੇਂਕਿ ਉਹ ਸਮੇਂ ਅਨੁਸਾਰ ਪੁਰਾਣੇ ਹੋਈਆਂ ਹਨ, ਇਹ 'ਵਰਤਮਾਨ ਲਈ ਪੁਰਾਣੀਆਂ ਯਾਦਾਂ' ਦੀ ਇੱਕ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਉਦਾਹਰਨ ਹੈ ਜੋ ਉਦੋਂ ਵਾਪਰਦਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਲਗਭਗ ਕਿਸੇ ਵੀ ਪਲ ਨੂੰ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਯਾਦ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਸਥਾਈ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ੀਯੋਗ ਵਜੋਂ ਮੌਜੂਦਾ ਦੀ ਸਮਝ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਤ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਉਲਟ, ਅਸਥਾਈ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਪੁਰਾਣਾ-ਵਿਰੋਧੀ ਹੈ, ਵਰਤਮਾਨ ਜਿਸ ਹਲਾਤ ਵਿੱਚ ਹੈ ਉਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਵਧੀਆ ਹੈ।
ਇਸ ਕਰਕੇ, ਅਸਥਾਈ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਦਾ ਯਾਦਦਾਸ਼ਤ ਨਾਲ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਰਿਸ਼ਤਾ ਹੈ। ਸਥਾਈ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਦੀ ਅਪੀਲ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਸਾਡੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੀਆਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਮੁੜ ਪਿੱਛੇ ਝਾਤ ਮਾਰਨ ਅਤੇ ਯਾਦ ਕਰਨ ਦੇ ਯੋਗ ਹੈ। ਪਰ ਇਹ ਤਰਕ ਕਿ ਜਿੰਨ੍ਹਾ ਅਸੀਂ ਹੋਰ ਜ਼ਿਆਦਾ ਯਾਦ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ਉਹ ਹਾਇਪਰ-ਦਸਤਾਵੇਜ਼ੀ ਦੇ ਕਿਸੇ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਟੁੱਟ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਸ਼ਾਇਦ ਉਹਨਾਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਘੱਟ ਯਾਦ ਰੱਖਣਾ ਜੇ ਉਹ ਸਹੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਰਜ ਹਨ। ਯਾਦਾਂ ਅਤੇ ਡੇਟਾਬੇਸਾਂ ਨੂੰ ਯਾਦ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਕੁੱਝ ਕਾਰਜਾਂ ਨੂੰ ਡਾਊਨਲੋਡ ਕਰਕੇ, ਸਾਨੂੰ ਉਸ ਫੁਰਸਤ ਦੇ ਪਲ ਨੂੰ ਸੱਚਮੁੱਚ ਯਾਦ ਰੱਖਣ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਨਹੀਂ ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਵਧ ਰਹੀਆਂ ਡਿਜੀਟਲ ਫ਼ੋਟੋ ਐਲਬਮਾਂ ਦੇ ਪੁਰਾਲੇਖਾਂ ਨੂੰ ਇੰਨੇ ਜ਼ਿਆਦਾ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਟੋਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਹੁਣ ਤੱਕ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਆਮ ਹੋ ਗਏ ਹਨ ਕਿ ਤੁਸੀਂ ਸ਼ਾਇਦ ਹੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਵਾਪਸ ਵੇਖ ਸਕਦੇ ਹੋ। ਵਿਕਲਪਿਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਵੰਸ਼ ਲਈ ਕੁੱਝ ਰਿਕਾਰਡ ਨਾ ਕਰਨ ਦਾ ਅਰਥ ਹੋਰ ਜ਼ਿਆਦਾ ਚੀਜ਼ਾਂ ਯਾਦ ਰੱਖਣਾ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਉਦਾਹਰਨ ਦੇ ਲਈ, Snapchat ਕਾਉਂਟਡਾਉਨ ਟਾਈਮਰ ਧਿਆਨ ਦੀ ਤੁਰੰਤ ਜ਼ਰੂਰਤ ਦੀ ਮੰਗ ਕਰਦਾ ਹੈ; ਜਦੋਂ ਤੁਸੀਂ ਤੇਜ਼ ਦੇਖਦੇ ਹੋ, ਤਾਂ ਤੁਸੀਂ ਜ਼ੋਰਦਾਰ ਲਗਦੇ ਹੋ। ਸ਼ਾਇਦ ਚਿੱਤਰ ਨੂੰ ਸਟੀਕਤਾ ਨਾਲ ਯਾਦ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਪਰ ਜੋ ਕਹਾਣੀ ਉਹ ਦੱਸਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਤੁਸੀਂ ਉਸ ਪਲ ਵਿੱਚ ਕਿੰਝ ਮਹਿਸੂਸ ਕੀਤਾ ਸੀ, ਬਸ ਇਹੀ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ। ਸਥਾਈ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਕਿਸੇ ਫ਼ੋਟੋ ਦੇ ਵੇਰਵਿਆਂ 'ਤੇ ਨਿਰਧਾਰਤ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਅਸਥਾਈ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਇਸ ਗੱਲ ਦਾ ਮੁਲਾਂਕਣ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਸਦਾ ਕੀ ਅਰਥ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਤੁਹਾਡੇ ਅੰਦਰ ਕੀ ਹਲਚਲ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਇਸ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ, ਅਸਥਾਈ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਵੀ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਦਾ ਛੋਟੀ ਜਿਹੀ ਪ੍ਰਤੀਰੋਧ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ, ਕਿਸੇ ਚੀਜ਼ ਦਾ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਤਿਆਰ ਕਰਨਾ ਇਸ 'ਤੇ ਧਿਆਨ ਦੇਣ ਦੀ ਯੋਗਤਾ ਨੂੰ ਘੋਸ਼ਿਤ ਕਰਨਾ ਸੀ; ਪਰ ਜਦੋਂ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਇੰਨ੍ਹੇ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਫੈਲ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਅੱਜ ਵਾਪਰ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਮਹੱਤਵ ਘੱਟ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਨੇੜਲੇ ਭਵਿੱਖ ਵਿੱਚ ਨੇੜਲਾ ਅਤੀਤ ਘੱਟ ਨਾਂਮਾਤਰ ਹੋਵੇਗਾ ਕਿਉਂਕਿ ਮੌਜੂਦਾ ਵਰਤਮਾਨ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੈ। ਅੱਜ ਕੱਲ੍ਹ ਸਮਾਜਿਕ ਧਾਰਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਹੋਣਾ ਅਕਸਰ ਤੁੱਛਤਾ ਦੇ ਬਾਜ਼ਾਰ ਵਾਂਗ ਮਹਿਸੂਸ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਹਰ ਰੋਜ਼ ਦੀ ਐਫੀਮੇਰਾ ਜੋ ਇਹਨਾਂ ਸਾਈਟਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ, "ਦਸਤਾਵੇਜ਼" ਅਤੇ "ਮਹੱਤਤਾ" ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਕਿਸੇ ਜ਼ਰੂਰੀ ਸੰਬੰਧ ਨੂੰ ਡੂੰਘਾਈ ਨਾਲ ਖਤਮ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਫ਼ੋਟੋਆਂ ਘੱਟ ਹੁੰਦੀਆਂ ਸਨ, ਤਾਂ ਫ਼ੋਟੋਗ੍ਰਾਫਿਕ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ਾਂ ਨੇ ਕੁਝ ਹੱਦ ਤੱਕ ਅਹਿਮੀਅਤ ਰੱਖੀ ਜਦੋਂ ਕਿ ਅੱਜ ਉਸ ਦੇ ਬਰੀਟੋ ਉੱਤੇ ਤਸਵੀਰਾਂ ਲਾਉਣ ਵਾਲਿਆਂ ਦੀ ਨਜ਼ਰ ਮਜ਼ਾਕ ਹੈ। ਫ਼ੋਟੋਗ੍ਰਾਫ਼ਿਕ ਦਸਤਾਵੇਜਾਂ ਦੀ ਬਹੁਤਾਤ ਨੇ ਇਸ ਦਾ ਆਪਣਾ ਵਿਰੋਧੀ ਬਣਾਇਆ ਹੈ: ਇੱਕ ਪਲ ਦੀ ਫ਼ੋਟੋ ਨਾ ਖਿੱਚਣਾ ਅਕਸਰ ਮਹੱਤਵ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ, ਉਦਾਹਰਨ ਵਜੋਂ, ਤੁਹਾਡੇ ਭੋਜਨ ਦੀ ਤਸਵੀਰ ਨੂੰ ਨਾ ਖਿੱਚਣਾ, ਸਥਾਪਤੀ ਅਤੇ ਤੁਹਾਡੀ ਕੰਪਨੀ ਸਤਿਕਾਰ ਨੂੰ ਦਰਸਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਹਾਈਪਰ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ਾਂ ਦੇ ਯੁੱਗ ਵਿੱਚ, ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤੌਰ 'ਤੇ ਫ਼ੋਟੋ ਅਤੇ ਆਮ ਤੌਰ' ਤੇ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਘੱਟ ਮਹੱਤਵ ਅਤੇ ਤੁੱਛਤਾ ਬਾਰੇ ਘੱਟ ਹੁੰਦੇ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਅਸਥਾਈ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਕੁਝ ਲੋੜੀਂਦੀ ਘਾਟ ਪੈਦਾ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਦਸਤਾਵੇਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਇਕੱਠਾ ਨਾ ਹੋਣ ਦੇਣ ਕਰਕੇ ਇਸਦੇ ਇਕੱਤਰ ਕਰਨ ਦੇ ਚੱਕਰ ਵਿੱਚ ਵਿਘਨ ਪਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਅਸੀਂ ਆਪਣੀਆਂ ਜ਼ਿੰਦਗੀਆਂ ਦੇ ਸਬੂਤ ਦੇ ਧਾਰਕ ਬਣ ਗਏ ਹਾਂ; ਇੱਥੇ ਕੋਈ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਪੁਰਾਤੱਤਵ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ ਜਦੋਂ ਸਭ ਕੁਝ ਰੱਖਿਅਤ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
***
ਕੀ ਮੈਂ ਅਜੌਕੇ ਸਮੇਂ, ਮੌਜੂਦਾ ਸਮੇਂ ਨੂੰ ਮਾਣ ਰਿਹਾ ਹਾਂ? ਕੁੱਝ ਹੱਦ ਤੱਕ, ਹਾਂ ਹੈ। ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਜਵਾਨ ਹੈ, ਅਤੇ ਮੈਂ ਆਸ ਕਰਦਾ ਹਾਂ ਕਿ ਇਹ ਸਾਡੇ ਅੰਕੜਿਆਂ ਦੀ ਇਸ ਸਥਾਈਤਾ ਤੋਂ ਵੱਧਦਾ ਜਾਵੇਗਾ। ਇੱਕ ਸੁਧਾਰਾਤਮਕ, ਅਲਪਕਾਲਿਕ ਟੀਕੇ, ਦੀ ਬਹੁਤ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ ਅਤੇ ਬਹੁਤ ਦੇਰ ਤੋਂ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ। ਵਰਤਮਾਨ ਨੂੰ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਮਾਲਕੀਅਤ, ਸਥਿਰ ਰੱਖਣ ਅਤੇ ਨਿਸ਼ਚਤ ਕਰਨ ਦੀ ਲੋੜ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ; ਕਈ ਵਾਰ ਇਸਨੂੰ ਇਸਦੇ ਹਾਲ 'ਤੇ ਛੱਡਣਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਗੱਲ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ, ਵਧੇਰੇ ਪਲਾਂ ਨੂੰ ਬਿਨਾਂ ਕਿਸੇ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ੀ ਸਬੂਤ ਰੱਖੇ ਅਤੇ ਸਾਂਝਾ ਕੀਤੇ ਬਿਨਾਂ ਲੰਘ ਦੇਣਾ, ਪਰੰਤੂ ਬਿਨਾਂ ਲਾਗੂ ਕੀਤੇ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ੀ ਬਕਸਿਆਂ ਅਤੇ ਇਸ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਮੈਟ੍ਰਿਕਸ ਦੀਆਂ ਸ਼੍ਰੇਣੀਆਂ ਨੂੰ ਵਧਦੇ ਡੇਟਾਬੇਸ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਕਰਨਾ। ਇਸ ਦੀ ਬਜਾਏ, ਅਸਥਾਈ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਵਰਤਮਾਨ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਚੀਜ਼ ਵਾਂਗ ਘੱਟ ਤਵੱਜੋ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਅਜਾਇਬ ਘਰ ਵਿੱਚ ਘੁੰਮਣ ਦੀ ਇੱਛਾ ਰੱਖਦਾ ਹੈ ਪਰ ਅਜਿਹੀ ਕਿਸੇ ਚੀਜ਼ ਵਜੋਂ ਜੋ ਅਣਜਾਣ, ਗੈਰ-ਕਲਾਸੀਫਾਈਡ, ਕੰਮ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਪਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ।
ਇਸ ਵਿੱਚੋਂ ਕਿਸੇ ਲਈ ਵੀ ਇਹ ਕਹਿਣ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਨਹੀਂ ਹੈ ਕਿ ਸਾਨੂੰ ਵਧੇਰੇ ਸਹਿਣਸ਼ੀਲ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਛੱਡ ਦੇਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਅਸਥਾਈ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਟਿਕਾਉ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ। ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਮੈਂ ਉਪਰੋਕਤ ਮੰਨਿਆ ਹੈ, ਕਿ ਸਾਡੇ ਵਿੱਚੋਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਪੁਰਾਣੇ ਸਮੇਂ ਦੀਆਂ ਕਲਾਵਾਂ ਦੀ ਕਦਰ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਜੀਵਨ-ਸਮਾਗਮਾਂ ਦੀ ਸਮਾਂ-ਰੇਖਾ ਦੀ ਅਪੀਲ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਪਰ ਸਥਾਈਤਾ ਮਾਪਦੰਡ ਨਹੀਂ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ, ਅਤੇ ਸ਼ਾਇਦ ਨਾ ਹੀ ਪੂਰਵ-ਨਿਰਧਾਰਤ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। ਆਓ ਅਸੀਂ ਸਮੇਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਵਾਤਾਵਰਣ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਪਰਿਵਰਤਨਸ਼ੀਲ ਦੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਬਾਰੇ ਬਿਹਤਰ ਵਿਚਾਰ ਕਰੀਏ ਜਿੱਥੇ ਚੀਜ਼ਾਂ ਅਕਸਰ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਲਈ ਸਾਂਝਾ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀਆਂ। ਹਾਂ, ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਮੌਜੂਦਾ ਸਾਈਟਾਂ ਦੇ ਆਪਣੇ ਪਲੇਟਫਾਰਮਾਂ 'ਤੇ ਕੁਝ ਹਟਾਉਣ ਦੀਆਂ ਸਮਰੱਥਾਵਾਂ ਹਨ, ਪਰ ਉਦੋਂ ਕੀ ਜੇ ਵਧੇਰੇ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਨੇ ਜ਼ਮੀਨੀ ਤੌਰ' ਤੇ ਬਣਨ ਦਾ ਸੰਕੇਤ ਕਰਦਾ ਹੈ?
ਇਹ ਕਈ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਵਾਲ ਅਤੇ ਮੁੱਦੇ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ 'ਤੇ ਮੈਂ ਕੰਮ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹਾਂ ਅਤੇ ਦੂਜਿਆਂ ਨੂੰ ਇਸ ਬਾਰੇ ਸੋਚਣ ਲਈ ਉਤਸ਼ਾਹਤ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹਾਂ। ਵੈੱਬ ਦਾ ਮਤਲਬ ਭੁੱਲਣ ਦਾ ਅੰਤ ਨਹੀਂ; ਦਰਅਸਲ, ਇਸ ਨੇ ਇਸ ਦੀ ਮੰਗ ਕੀਤੀ ਹੈ।